Vi phạm bản quyền máy tính ?

Trương Hoàng Nam (Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia)

Xin chào Luật sư!

Xin phép cho tôi hỏi một vấn đề như sau: Sử dụng máy vi tính không có phần mềm bản quyền là vi phạm pháp luật. Vậy Luật sư cho tôi hỏi:

1. Điều khoản, văn bản cụ thể nào quy định sử dụng máy vi tính phải có bản quyền phần mềm. Xin chỉ rõ từng điều khoản, trích văn bản cụ thể hoặc hiệp định ký kết giữa VN và các hãng phần mềm...

2.Nếu cứ sử dụng thì sẽ bị xử phạt như thế nào.

Tôi xin trân trọng cảm ơn!

Luật sư Công ty luật MTON Việt Nam

Chào bạn, rất hoan nghênh bạn đã gửi câu hỏi cho chúng tôi. Thắc mắc của bạn cũng giống với rất nhiều bạn đã gọi điện trực tiếp cũng như gửi email cho MTON về vấn đề bản quyền của các phần mềm máy tính. Bộ luật dân sự và Luật Sở hữu trí tuệ đều điều chỉnh vấn đề này.

Chúng tôi muốn lưu ý với bạn rằng Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 đã được sửa đổi bổ sung năm 2009 (SHTT) không có định nghĩa cụ thể về phần mềm máy tính mà chỉ có quy định về chương trình máy tính (CTMT). Khoản 1 điều 22 Luật SHTT quy định: “Chương trình máy tính (CTMT) là tập hợp các chỉ dẫn được thể hiện dưới dạng các lệnh, các mã, lược đồ hoặc bất kỳ dạng nào khác, khi gắn vào một phương tiện mà máy tính đọc được, có khả năng làm cho máy tính thực hiện được một công việc hoặc đạt được một kết quả cụ thể. CTMT được bảo hộ như tác phẩm văn học, dù được thể hiện dưới dạng mã nguồn hay mã máy”. Vì vậy, chúng ta có thể hiểu quy định về CTMT chính là quy định cho phần mềm máy tính. Luật SHTT quy định CTMT được bảo hộ như tác phẩm văn học, có nghĩa là được bảo hộ theo quyền tác giả. Như vậy, nếu chúng ta sử dụng phần mềm máy tính không có bản quyền tức là đã vi phạm quy định của Luật SHTT về bảo hộ quyền tác giả

Trong Bộ luật dân sự năm 2005 tại Khoản 1, Điều 738 khẳng định CTMT là đối tượng được chuyển giao công nghệ, còn Điều 737 quy định rõ việc cho thuê CTMT là quyền tài sản thuộc quyền tác giả.

Như vậy việc sử dụng Hệ điều hành (CTMT) không được phép (không có bản quyền) là hành vi xâm phạm quy phạm pháp luật dân sự về sở hữu trí tuệ như đã nêu trên.

Ý kiến luật sư dưới góc nhìn người dùng

Nếu chỉ mua máy vi tính (phần cứng) mà không có hệ điều hành và các phần mềm chạy trên hệ điều hành thì máy sẽ không hoạt động. Các hãng dùng thuật ngữ bán phần mềm nhưng thực tế là mua quyền sử dụng phần mềm trong thời hạn định trước thường là 1 năm.

Trong quá trình tư vấn cho khách hàng, luật sư nhận thấy các doanh nghiệp sử dụng hệ điều hành mã nguồn mở (miễn phí) khá phổ biến, bởi nó được chia sẻ (share) xã hội rộng lớn nên dễ dàng được Lập trình viên và/hoặc các hãng phần mềm phát triển chuyên sâu. Ưu điểm mở này "ăn đứt" Hệ điều hành trả phí Windown của Microsoft, với Windown, mã code và thuật toán chỉ được sáng tạo và phát triển bởi nhân viên của công ty.

Hiện có nhiều hệ điều hành mã nguồn mở mà người dùng (user) không phải trả phí, nổi tiếng nhất là Linux sau này được các Nhà phát triển xây dựng thành những nhánh hệ điều hành đặc thù như : Ubuntu, Fedora… Trong đó phiên bản cập nhật mới nhất là Ubuntu 12.10 còn có tên là Quantal Quetzal đi kèm với slogan "Để tránh lỗi đau của Win8". Bạn Hoàng Nam có thể tham khảo.

Còn với dòng smartphone và máy tính bảng của hãng Apple không không sử dụng hệ điều hành Windown của Microsoft thay vào đó là IOS, một số hãng khác như samsung sử dụng hệ điều hành android để phát triển dòng sản phẩm của mình. Android là hệ điều hành mã nguồn mở không phải trả phí, bạn chỉ việc xin Giấy phép Apache (Giấy phép phần mềm tự do) của Apache Software Foundation - ASF một cách đơn giản.

Việc dùng hệ điều hành mã nguồn mở giúp tiết kiệm đáng kể chi phí và phù hợp cho các lĩnh vực chuyên ngành, nhất là những lĩnh vực cần có đội ngũ kỹ sư chuyên biệt.

Thực tế triển khai ở Việt Nam

Theo thống kê, có tới 83% người dùng còn sử dụng phần mềm và hệ điều hành không bản quyền. Vì thế phía Công ty Microsoft đã nỗ lực và cũng đạt được thỏa thuận với Chính Phủ Việt Nam về việc sử  dụng các phần mềm có bản quyền nói chung và hệ điều hành nói riêng. Cụ thể, ngày 21/05/2007, Microsoft và Bộ Bưu chính Viễn thông (Bộ BCVT) đã ký một Thoả thuận Hợp tác Nhà nước – Doanh nghiệp nhằm mục đích đẩy mạnh sự phát triển của một ngành kinh tế CNTT - Truyền thông tại Việt Nam. Một phần quan trọng trong Thoả Thuận Hợp Tác giữa hai bên là Chính phủ Việt Nam thực hiện ký Hợp Đồng với Microsoft mua bản quyền sử dụng phần mềm Microsoft Office cho toàn bộ hệ thống máy tính của các cơ quan Chính phủ trực thuộc Trung ương và địa phương. Ngoài ra, ngày 22/02/2007, Thủ tướng Chính Phủ Nguyễn Tấn Dũng cũng ra chỉ thị số 04/2007/CT-TTg về việc tăng cường bảo hộ quyền tác giả đối với chương trình máy tính. Chỉ thị này đã yêu cầu các Bộ, cơ quan ngang bộ, các cơ quan liên quan phải có các biện pháp cụ thể để bảo hộ quyền tác giả đối với chương trình máy tính.

Như đã nói ở trên, vì phần mềm máy tính là đối tượng được bảo hộ theo quyền tác giả nên nếu bạn sử dụng máy vi tính sử dụng phần mềm không có bản quyền nghĩa là đã vi phạm quy định pháp luật (trừ khi sử dụng phần mềm mã nguồn mở như luật sư đã nói trên). Việc vi phạm này sẽ có chế tài phạt đối với từng hành vi. Luật sư xin trích dẫn dưới đây một số quy định để bạn tham khảo:

Điều 19 Nghị định số 47/2009/NĐ-CP về Quy định xử phạt vi phạm hành chính về quyền tác giả, quyền liên quan

“Điều 19. Hành vi xâm phạm quyền cho thuê bản gốc hoặc bản sao tác phẩm điện ảnh, chương trình máy tính

1. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng đối với hành vi cho thuê tác phẩm điện ảnh, chương trình máy tính mà không được phép của đồng chủ sở hữu quyền tác giả khác hoặc tổ chức đại diện tập thể quyền tác giả theo quy định của pháp luật.

2. Phạt tiền từ 25.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng đối với hành vi cho thuê tác phẩm điện ảnh, chương trình máy tính mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả, đồng chủ sở hữu quyền tác giả hoặc tổ chức đại diện tập thể quyền tác giả theo quy định của pháp luật.

3. Hình thức xử phạt bổ sung:

a) Tịch thu hàng hóa vi phạm, phương tiện và thiết bị được sử dụng để thực hiện hành vi quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này;

b) Đình chỉ hoạt động kinh doanh từ 90 ngày đến 180 ngày đối với tổ chức, cá nhân có hành vi quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này.

4. Biện pháp khắc phục hậu quả:

a) Buộc tiêu hủy hàng hóa vi phạm; buộc tiêu hủy hoặc đưa vào sử dụng phương tiện và thiết bị được sử dụng để sản xuất hàng hóa vi phạm quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này;

b) Buộc dỡ bỏ bản sao tác phẩm dưới hình thức điện tử trên mạng Internet, trong các thiết bị điện tử tin học và thiết bị khác quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này.”

Điều 27 Nghị định số 47/2009/NĐ-CP

“Điều 27. Hành vi chiếm đoạt quyền tác giả

….

2.Phạt tiền từ 200.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng đối với hành vi chiếm đoạt một trong các quyền tài sản sau:

...

e) Quyền cho thuê bản gốc hoặc bản sao tác phẩm điện ảnh, chương trình máy tính.

…

4. Biện pháp khắc phục hậu quả:

b) Buộc dỡ bỏ bản gốc, bản sao tác phẩm dưới hình thức điện tử trên mạng Internet, trong các thiết bị điện tử tin học và thiết bị khác quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này.”

Hết trích

Thực tiễn xử phạt

Trong tháng 11/2012 tại Quản lý thị trường, Công an kinh tế TPHCM và Hà Nội, các cơ quan chức năng tiếp tục kiểm tra và tiến hành các biện pháp xử phạt đối với nhiều doanh nghiệp vi phạm như Siêu thị EBEST; Công ty TNHH Long Bình, TP HCM; Công ty TNHH Thương mại Dịch vụ Viễn thông Tin học T.N.B - Cửa hàng Quang Thông, TPHCM; Công ty TNHH Lê Chân Tín, TPHCM và Công ty TNHH Thương mại Tiên Tiến - Avi Shop vi phạm lỗi cài đặt các phần mềm không bản quyền như Windows 7 Ultimate, Microsoft Office Enterprise 2007; Office professional Plus 2010; Office Enterprise 2007 và Microsoft Office Professional Plus 2007

Tình trạng xử lý việc vi phạm bản quyền phần mềm còn nhiều việc phải làm đối với các cơ quan chức năng quản lý.

Lời kết: Nếu mua máy vi tính bạn không nhất thiết phải mua hệ điều hành và phần mềm có bản quyền đi kèm, nếu định mua hệ điều hành hay phần mềm có bản quyền bạn cần cân nhắc công việc của mình có nhất thiết sử dụng chúng thường xuyên hay không, lợi ích và bất lợi nếu có.

Các văn bản pháp lý có thể đã được thay đổi theo thời gian, các tình huống pháp lý sẽ khác nhau. Hãng luật chúng tôi khuyến cáo độc giả không được tự ý áp dụng theo nội dung bài viết. Hãy tham khảo ý kiến luật sư tin cậy hoặc liên hệ với chúng tôi theo địa chỉ ghi ở phần dưới cùng trang web này. Trân trọng cám ơn!

http://luatthuongmai.vn